( Bir gün hükümdar, Kün-Togdı, Ögdülmiş ve Odgurmış bir araya gelerek devlet meseleleri üzerine sohbet ederler. )
Kün-Togdı: Ay-Toldı' nın emaneti akıllı ve bilgili Ögdülmiş halkın benim üzerimdeki hakları nelerdir ?
Ögdülmiş: Halkın senin üzerinde üç hakkı vardır; bunlardan biri memleketinde gümüş temiz kalsın, onun ayarını koru. İkincisi halkı adil kanunlar ile idare et; birinin diğerine baskı yapmasına meydan verme, onları koru. Üçüncüsü bütün yolları emin tut; yol kesici ve haydutların hepsinin ortadan kaldır.
Odgurmış: Ey kudret sahibi hükümdarım, bu beyler baştır; baş nereye giderse halk da onu takip eder. Sen tavrını düzeltirsen halkın hareketi kendiliğinden düzene girer. Bu yüzden her türlü işi bilgi ile işle; her güzel iş bilgi ile meydana gelir.
Ögdülmiş: ( Hükümdara dönerek ) Akıl kaçana yetişir, uçanı yakalar, kırığı sarar ve bozuğu düzeltir. Beyler bilgi ile halka baş olur. Kılıç memleket zapt eder ve zafer kazanır; kalem dd memleket tanzim eder ve hazine toplar. Kılıç kan damlatırsa memleket alır; kalemden mürekkep damlarsa altın gelir. Ayrıca hizmet edenin hakkı verilmelidir. Fakir zenginleştirilmeli ve aç doyurulnalıdır. Orta hâlli kimselerin yükü fakirlere yüklenmemeli; yoksa fakir açlıktan kırılır ve mahvolur. Fakiri korursan, o orta hâlli olur; orta hâlli biraz kendini toplarsa zengin olur. Fakirler orta hâlli olursa, orta hâlliler zenginleşir; orta hâlliler zenginleşirse, memleket zengin olur ve halk huzura kavuşur. İyi bir bey halka karşı cömert olur, şefkat gösterir. Ölenin ardında kalan çoluk çocuğunun haklarını verir.
Odgurmış: Doğru söylersin Ögdülmiş, fakir, dul ve yetimleri koruyup kollamak, kanunu gerçekten uygulamak demektir.
Kün-Togdı: Kullar üzerinde beyin o kadar hakkı var da beyler üzerinde kulların hakkı yok mudur ?
Ögdülmiş: Halk üzerinde senin de üç hakkın var: Birincisi halk senin emirlerine hürmet etmeli ve onu derhal yerine getirmelidir. İkincisi hazine hakkını gözetmeli ve bunu vaktinde ödemelidirler. Üçüncüsü senin dostuna dost ve düşmanına düşman olmalıdır.
Ögdülmiş: Hükümdardan sonra, onun yerine, hareket ve söz ile memlekete hükmeden insan vezirdir. Bu yüzden vezir gözü tok, hayâ sahibi ve nazik olmalı, vazife başında rüşvet almamalıdır.
Kün-Todgı: Sen benim gözüm ve kulağımsın, sen gör ve işit; uygunsuz ne görürsen, onu öyle bırakma, düzelt.
Yorumlar
Yorum Gönder