Osmanlı devleti' nde saray, padişahın özel hayatının geçtiği ve devletin yönetildiği yerdi. Osmanlı Devleti' nin ilk yıllarından itibaren saray teşkilatı kurulmuş, devletin gelişmesine paralel olarak, saraylar da bğüyümüştür. İlk saray, 1326' da Bursa' da, daha sonra 1361' de Edirne' de yapılmıştır. İstanbul' un fethinden sonra, Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Topkapı Sarayı, XIX. yüzyıl ortalarına kadar padişahların oturduğu ve merkez teşkilatının bulunduğu yer olmuştur. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren padişahlar, Dolmabahçe Sarayı, Yıldız Sarayı ve Çırağan Sarayı gibi saraylarda oturmaya başladılar. Topkapı Sarayı, ik, bölümden oluşuyordu :
BİRUN ( DIŞ SARAY )
Sarayın dış bölümüdür. Sarayın, Bab-ı Hümayun adı verilen dış kapısından girildiğinde, birinci avluya geçilir. Bundan sonra varılan Babü's-selam kapısından girildiğinde, orta avluya geçilir. Bu avluda " Has Odalar " yer alır. Bu odalarda saray hizmetlileri bulunurdu. Orta kapıdan sonra ise ikinci avluya geçilir. Burada, Has Ahırları, Zülüflü Baltacılar koğuşları ve Divan-ı Hümayun' un toplandığı " Kubbealtı " bulunurdu. İkinci avludan sonra Babü's-saade denilen kapıya ulaşılır. Bu kapı, Birun ( dış saray ) ile Enderun' u ( iç saray ) birbirine bağlardı. Babü's-saade' nin karşısında padişahların, Divan üyeleri ve yabancı elçileri kabul ettiği " Arz Odası " vardı.
ENDERUN ( İÇ SARAY )
Burası, padişahın özel hayatının geçirdiği bölümdü. Bu bölümde, Enderun denilen saray okulu ve Harem bulunurdu. Enderun, saray görevlilerinin yetiştirildiği yerdi. Endrun' da eğitim faaliyeti " oda " adı verilen yerlerde yapılmaktaydı. Enderun' a alınacaklarla ilgili olarak yapılan işlemler şunlardı:
Devşirme yoluyla toplanan çocuklar, Acemi Ocağı' na gönderilmeden önce, bir seçime tabi tutulurlardı. Seçilen çocuklar, önce Edirne Sarayı, Galata Sarayı ve İbrahim Paşa Sarayı' nda eğitilirlerdi. Bu eğitim sonrası ikinci bir seçim yapılırdı. Bu seçim sonrası Topkapı Sarayı' ndaki " Büyük Oda " ve " Küçük oda " ya alınırlardı. Burada sıkı bir eğitimden geçirilirlerdi. Bu eğitimin amacı, saraya alınacak kişileri, devlet adamı, asker ve seçkin kişiler olarak yetiştirmekti. Bu odalardaki eğitim sonrasında da yeni bir seçim yapılır; seçilenler, padişahın özel hizmetine air odalara alınırlardı. Bu odalar şunlardı:
Has Oda : Burada bulunanlar, padişahın günlük hizmetinde bulunurlardı. Bu odanın yöneticisine " Hasodabaşı " denilirdi. Has Oda, rütbe bakımından en yüksek hizmetlilerin bulunduğu yerdi.
Hazine Odası : Bu odada bulunanlar, padişahın özel hazinesine ve değerli eşyalarına bakarlardı.
Kiler Odası : Burada bulunanlar, padişahın sofra hizmetlerine bakarlardı.
Seferli Odası : Müzisyen, berber gibi hizmetlerin bulunduğu yerdi.
Bu odalarda eğitimlerini tamamlayanlar, " çıkma " denilen bir tayin usulüyle Birun' da ve taşrada önemli görevlere getirilirlerdi.
Harem : Saray kadınlarının bulunduğu bölümdü. Burada, padişahın annesi Valide Sultan ve eşleri ile cariyeler bulunurdu. Harem' deki kadınlar başkalfa kadının yönetiminde özel bir eğitimden geçirilirlerdi. Harem' in yöneticisi " harem ağası " idi.
Yorumlar
Yorum Gönder