- Destan kahramanı her iki dünyada serbest şekilde faaliyet gösterebilir.
- Kahraman, ecdati ilk insan, kutsaldır. Onun kutsal olmasını gerektiren başka unsurlar da bu destanlarda oldukça sık görülür. Mesela kahraman çok zaman medeni akitlerin, bazı merasimlerin tesisçisi, ilk icracısı olarak ortaya çıkmaktadır.
- Menşe-köken mitleri destanlarda yaygın olarak işlenir. Tayfa-uruk münasebetleri, ataerkil boy miyolojisi, sık başvurulan konulardır.
- Kahraman, ruhlarla, dağ, orman iyeleri, gök sahipleri ile açık şekilde ilişki kurabilir. Çok zaman o, emir altına girmek istemez çoğu zaman kendi alın yazısına bile isyan eder.
- Arkaik destanlarda esasen ana, bacı, bazen de erkek kardeşten ibaret küçük bir cemiyet tasvir olunur. Bu cemiyette çok vakit eşin ya da bacının veya ananın hıyaneti, gelecek hadiselerin inkişafını temin eder.
- İlk dönem (arkaik) destanlarda devlet kurma veya cihangirlik ülküsü yoktur.
İlk dönem destan kahramanı han veya hanlar hanı unvanı taşısa da bu destanlarda fütühat ideolojisine rastlanmaz.
- İlk dönem destanlarda uzak komşu (egzogami) evlilik söz konusudur. Uzak komşu evliliğin ortaya çıkması ile topluluklar oluşması süreci başlar.
- Bu tip destanlarda ölüp-dirilme olgusu (ikinci defa doğma) Şaman mitolojisinde olduğu kadar güçlüdür. Bu destanlarda bazen ölümle-yaşam, tabiatla,toplum arasında sınırın ortadan kaldırıldığı da görülür.
- İlk dönem destanlarında kahraman değil, ahlaki normlar tasvir edilir.
- İlk dönem destanlarında fiziki güç aynı zamanda sihirli bir güçtür.
Şu hususu özellikle belirtmek gerekir ki:
Bir destan ilk dönem' e (arkaik) ait olması onun eskiliğine veya mitolojik unsurlarının var olmasına göre değil, destanın yapısına göredir. Daha doğrusu herhangi bir ilk dönem destanın yeni veya klasik dediğimiz destandan önce şekillenmesi söz konusu değildir. Söz konusu olan, destanda sosyo-ekonomik şartların oluşturduğu sosyo-kültürel yapılanma olmasıdır.
Türk destanlarının en önemli özelliği büyük kahramanlıkların anlatılmasıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder