1766' da İngiltere' den İstiklalini kazanan ABD, 1783' ten itibaren denizlerde bayrak gezdirmeye başladı. 25.7.1785' te, Cadiz açıklarında bir ABD gemisi, Ceyazir Türk korsanlarınca zaptedildi. 1973 Ekim ve Kasım aylarında 11 ABD gemisi daha Türk korsanlarınca zaptedildi. ABD kongresi, Türk korsanlarına karşı koyacak güçte kalyonlar inşası için Başkan G. Washington' a 688.888 altın dolar harcama yetkisi verdi (1794). Türk korsanları sayesinde ABD donanmasının ve gemi sanayisinin temelleri atıldı. Ancak, Cezayir' le başa çıkacak bir donanma yapmak uzun vadeli bir işti. Washington, Cezayir' le temasa geçti. 05.09.1795' te Cezayir' deki Türk korsanlarıyla bir antlaşma yapıldı. Bu antlaşma Türkçe olup 22 maddeden oluşmuştu. Buna göre; ABD, Cezayir' e defaaten 642.000 altın dolar ve her yıl 12.000 Osmanlı altını ödeyecekti. Buna karşılık Cezayir' deki Amerikan esirleri serbest bırakılacak. Cezayir, gerek Atlantik, gerek Akdeniz' de hiçbir Amerikan gemisine dokunmayacaktı. Muhadeyi, G. Washington ve Beylerbeyi Hasan Paşa imza ve tastid ettiler. Bu vesika, ABD' nin iki asrı geçen tarihinde yabancı dille (İngilizce olmayan) imzaladığı tek muahededir. Aynı zamanda ABD' nin bütün tarihi boyunca yabancı bir devlete vergi ödemeyi kabul ve taahhüd ettiği tek antlaşmadır.
Osmanlı Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ticari ve diplomatik ilişkiler 1780' lere kadar gider. Söz konusu yıllarda Amerikan gazetelerinde Türk-Osmanlı tarım ürünleri -başta İzmir' in incirini- pazarlayan firmaların ilanları yer almaktaydı. 1799' da Başkan John Adams, bir komisyon kurdurtarak, komisyon başkanlığına atadığı William L. Smith' ten, Osmanlılara bir dostluk ve ticaret antlaşması yapabilmek için görüşmeler başlatılmasını istemişti. Nedir ki, bu komisyonun gayretleri bir sonuç getirmemiş, Osmanlı Devleti henüz "rüştünü" ispat etmemiş olan Amerika ile dostluk ve ticaret antlaşması imzalamaya yanaşmamıştı. Ancak Başkan Andrea Jackson döneminde ve 7 Mayıs 1830' da İstanbul' da bir antlaşma imzalanabildi. Amerika, kapitülasyonların veriliş sırasına göre 12. devlet oldu.
Osmanlı Devleti, Amerikan iç savaşı sırasında, Federalist ve Cumhuriyetçi güçlerin "Birleşik Devlet" kurmaları tezini ve Temsili Hükümeti yerleştirmeleri fikrini desteklemişti. Osmanlı, birçok Avrupalı devletin aksine Amerikanın "bölünmez bütünlüğünü" savunduğunu açıkça tüm dost ve düşmanlarına -başta, İngiltere ve Rusya- ilan etmekten kaçınmamıştı. 1861 yılında Amerika Edward Joy Morris' i Türkiye Bakanı olarak atamış ve kendisinden Sultan' ın desteğinin hangi yönde olduğunu öğrenmesini istemişti. 1861' de Sultan' la görüşen Morris, Devlet Bakanı William E. Seword' a yazdığı raporda çoşkusunu şu sözlerle dile getirmişti: "Sultan, Bİrşelil Devletlerin bölünmezliğini savunuyor. Bu güzel haberi Amerika' ya bildirmek beni çok mutlu etti. Amerika, bu büyük imparatorlukta kendisine çok yakın bir dost bulmuştur." Osmanlı bununla kalmadı. Bir de kararname yayınlayarak Osmanlı' nın denetiminde ya da etkisinde olan tüm limanlarından Amerikan gemilerine, başka devletler tarafından engelleme yapılmasını ya da başka yollardan zarar verilmesini yasakladı.
Yorumlar
Yorum Gönder