Oğuz Han

   

     Büyük destan kahramanı. Biri Uygur yazısıyla yazılmış eski, biri de Arap yazısıyla yazılmış yeni olmak üzere iki şekli vardır. Yeni şekli çok tafsilatlıdır. bu tafsilatlı şekle göre Oğuz, babası Kara Han' la çarpışıp onu öldürdükten sonra devletin başına geçip büyük fütuhat yapar. Hatta Mısır' ı da alır. Tarihte görülen Uygur, Kıpçak, Kanklı, Karluk, Kalaç gibi Türk kavimlerinin adlarını koyar. Sonra büyük bir şölenle altı oğlunun devletteki hisselerini tayin eder.

     Oğuz Han' ın, tarihi bir şahsiyetin destanlanmış şekli olduğu eskiden beri tarihçilerin dikkatini çekmiştir. Bunlara göre Oğuz Han, büyük Kun (Hun) yabgusu Mete yahut Moton' un (M.Ö. 209-174) halk muhayyelesinde aldığı şekildir. Arada çok büyük benzerlikler vardır:

     1) Oğuz Han, babası Kara Han' la mücadele edip onu öldürdükten sonra tahta geçer.

     Mete de babası Tuman Yabgu ile çarpışıp onu öldürdükten sonra tahta geçmişti.

     2) Oğuz' la babasının savaşına sebep, Oğuz' un amcalarının kızları olan zevceleri, yani kadınlar, olmuştu.

     Mete ile babasının çarpışmasına, Mete' nin üvey anası olan kadın sebep olmuştur.

     3) Oğuz, Uzakdoğu' dan İdil Irmağı' na ve Mısır' a kadar olan yerleri zapteder.

     Mete, Mançurya' dan İdil' e kadar olan yerleri almıştı.

     4) Oğuz, devletini 6 oğlu ve 24 torunu arasında bölüştürür. Mete de devletini 24 parçaya bölmüştür.

     5) Oğuz, devletine kanunlarla yeni bir düzen verir. Mete de aynı şeyi yapmıştır.

     Bu kadar benzerliğin bir tesadüf olamayacağı tabiidir. Esasen her destan kahramanlı bir tarihi kahramanın az veya çok mübalağalanmış şekli olduğuna göre Oğuz Han' ın da Mete Yabgu' nun biraz değiştirilmiş bir şekli olduğu muhakkaktır. Eski Türkler Oğuz Han destanına eski tarihleri gözüyle bakıyorlardı.

     Kunlar, daha sonraki Oğuz ve Kıpçaklar' ın eski topluluğu olduğuna göre bu destanın Oğuzlar arasında yaşaması, Kun Devleti' nde hakimiyetin Oğuzlar' da olduğunu ve Oğuzlar' ın Kıpçaklar' dan daha kalabalık olduğunu gösterir.

     XIII. yüzyılda, İlhanlılar sarayında yazılan Cami'ü't-Tevarih adlı cihan tarihinde Oğuz destanı mufassal şeklinde kayıtlı bulunduğundan Oğuz destanının XIII. yüzyıla kadar canlı bir şekilde yaşadığı anlaşılıyor.

     Fakat daha sonraki yüzyıllarda, İslamiyet' in tesiriyle, İslamiyet' ten önceki zamana ait her şey gibi bu destan da unutulmuş gitmiştir. Osmanlı Türkleri' nde İran destanı olan Şehname ve İslam hurafeleri pek canlı bir şekilde yaşarken "Oğuz" kelimesi "kabasaba adam" anlamını taşıyor, Oğuz' un yerine de bir Arap kahramanı olan Battal Gazi milli kahraman diye nesilden nesile anlatılıyordu.


Atsız - Türk Ansiklopedisindeki Yazıları