- Türkler, tarihlerine, kültürlerine düşkün olmalarına rağmen son dönemlere kadar kendi tarihleri, kültürleri ve inançları ile ilgili bilgileri yazmamışlardır.
- Göçebe yaşamdan ileri gelen göçlerin sonucunda Türk boylarının birbirinden ayrı düşmesi, bütünün parçalanması ve bazı hallerde de ayrı ayrı mitolojik unsurlar yozlaşmıştır.
- Her halkın mitolojisi yazılı metinlere dayandığı gibi Türklerin mitolojik düşünceleri ve inanışları da yazıya dayanmalıdır. Ancak yazıya alma işi Türklerde çok geç başladığından sistem tamamıyla yakalanamamıştır.
Geçen yüzyılda bağımsızlığını şu veya bu şekilde kaybeden Türkiye Türkleri dışındaki Türk toplulukları, günümüze kadar kendi kadrolarını oluşturamamışlardır.
- Türklerin Uzak Sibirya' dan Balkanlara, Rusya çöllerinden Suriye' ye kadar geniş bir coğrafyaya yayılmaları, dalgalı bir yaşam sürmeleri, mitolojilerinin bir araya gelmesine engel olmuştur.
- Türk mitolojisinin ayrı ayrı yönlerinin öğrenilmesine 20. yy. ortalarında başlanılmış ve bu işi ilk yürütenler yine de yabancı kimseler olmuştur.
Bunlardan Alman Türkolog Doerfer, Rus Türkologlarından Radloff, Patapov, Klyaştornıy, Stebleva, Toporov vb.ni örnek olarak verebiliriz. Bu araştırmalar sistemli bir Türk mitolojisini ortaya koymaktan çok uzak olup, Türk mitolojisinin bazı taraflarını araştırma konusu yapmıştır.
- Türk mitolojisinin klasik çağı hakkında elimizde çok az veri vardır. Bu nedenledir ki o dönemin şuuru ile ilgili fazla bir şey söylemek mümkün değildir.
Türk mitolojisini dünyanın diğer mitolojik sistemlerinden farklı kılan bazı özellikler vardır ki araştırmada mutlaka dikkate alınmalıdır. Aksi taktirde Türk mitolojisinin iç dinamiklerini, özelliklerini görmemiz imkansız olur.
Bu cümleden olarak Türk mitolojisini oluşturan özellikleri şöyle sıralamak yerinde olur:
- Türklerin etno-psikoloji ve dünyaya bakış açıları farklıdır.
- Türk mitolojisinde Mısır, Yunan, Hint mitolojilerinden farklı olarak çoktanrıcılık inancı yoktur.
- Türk mitolojisi akılcı bir mitolojidir. Hiçbir olay mantıksız görülmez ve eğlence izlenimi bırakmaz. Oysa Yunan mitolojisi insan odaklı olup herşeyi insanla ilgili -bütün eşya ve nesneleri izah etmektedir. Hatta Yunan tanrıları insan biçiminde ölüp, psikolojik ve ahlaki durumları da Yunanlarınkinin aynıdır. Tek farkları ölümsüz olmalarıdır.
- Türk mitolojisinde türeyiş, koruyucu ruhlar ve (cin/şeytan gibi) varlıklar hakkında anlatılar ağır basmaktadır.
- Türk mitolojik metinleri dağınıktır, şaman inançları ve pratikleri, arkaik destanlar, taş kitabeler, tercüme edebiyatı vs. içinde erimiştir.
- Esasen yabancı kaynaklarda, kısmen de derlemelerde mevcut olan Türk mitolojisinin kaynakları bugüne kadar bir araya getirilerek kıyaslanmamış, 'ilk dönem' konusu açıklığa kavuşturulmamıştır, mitolojik sistemin temel örnekleri belirlenmemiştir.
- Türk mitolojisinin çözülmemiş problemleri, çözülenlere göre hayli çoktur. Ancak mesele hiç de problemlerin çözülmesinde değil, ilmin bugünkü seviyesine cevap verebilecek, Türk mitolojisinin felsefi (ontolojik ve gnosolojik varlığını ve bilgi temelini) yönünü, zihniyet özelliğini yüzeye çıkarabilecek araştırma ve incelemelerin yapılabilmesindedir.
Türk tarih ve kültürünün varlığını savunan bir grup haysiyetli bilim adamı Türk Mitolojisi çalışmalarını başlatmışlardır.
Özellikle Zeki Velidi Togan, Abdülkadir İnan, Bahaeddin Ögel ve daha sonra günümüzde bu gruba katılan Fuzuli Bayat' ın inceleme ve araştırmaları, Türk mitolojisi için büyük değer taşıyan çalışmalardır. Ayrıca yabancı bilim adamlarından Türk mitolojisi üzerine çalışanların başında ise; V.V Barthold, Wolfram Eberhard, Gyula Nemeth ve Vilhelm Thomsen gelmektedir.
Şunu özellikle unutmamak gerekir ki, Türk mitolojisinin ayrı ayrı motifleri destan, masal, efsane, türkü gibi türlerde saklıdır, ancak mitoloji sadece yazılan ve söylenen metin değil, aynı zamanda ayin, gösteri, şekil, dil vs.dir. Kısaca mitolojik metin diğer metin türlerinden çok yönlü fonksiyonu ile ayrılmaktadır.
Bu arada Türk mitolojisi söz konusu olduğunda mutlaka adını zikretmemiz gereken bir büyük araştırmacı daha var ki o da Emel Esin' dir.
Türkiye' de mitoloji alanında, özelliklede sanat eserlerinde kozmoloji ile ilgili çalışmları eşsizdir.
Yorumlar
Yorum Gönder